تعویض مفصل زانو
تعویض مفصل زانو؛ درمانی قطعی برای دردهای شدید و مداوم زانو
تغییر سبک زندگی، عدم تحرک کافی، تغذیه نامناسب، زندگی ماشینی در دنیای مدرن باعث شده است تا بسیاری از اندام‌ها از جمله مفصل زانو در معرض آسیب‌های جدی قرار بگیرند. مفصل زانو بدلیل پیچیدگی و محل قرارگیری، به‌عنوان یکی از حساس‌ترین قسمت‌های بدن به‌شمار می‌آید که احتمال بروز آسیب‌های متعدد به آن وجود دارد. درصورتی‌که این مفصل به دلایل مختلف آسیب ببیند، فرد درد شدیدی را تحمل می‌کند و توانایی زندگی عادی خود را از دست می‌دهد. در موارد شدید که درمان‌های دارویی یا فیزیوتراپی کارساز نباشد، تعویض مفصل زانو به‌عنوان یک راهکار درمانی قطعی و موثر در نظر گرفته می‌شود. همانطور که می‌دانید، مشکلات و دردهای مفصل زانو در سال‌های اخیر افزایش پیدا کرده است. اما خوشبختانه با پیشرفت‌های علم پزشکی، جراحان باتجربه و با تکنیک روز، پروتزهای بسیار باکیفیت و کارآمد، جراحی تعویض مفصل زانو (آرتروپلاستی زانو) به یکی از موفق‌ترین و موثرترین جراحی‌های دنیا تبدیل شده است.
تعویض مفصل زانو چیست؟
جراحی تعویض مفصل زانو (آرتروپلاستی زانو) درمانی است برای جایگزینی تمام یا بخشی از مفصل زانو با پروتزهای زانو می‌باشد. جراح غضروف و استخوان آسیب‌دیده را با مفصلی مصنوعی (پروتز) جایگزین می‌کند. این فرایند شامل بازسازی و جایگزینی مفاصل تحلیل رفته با استفاده از پروتز است.
به عبارت بهتر در زمان آسیب دیدن یا ساییده شدن غضروف مفصلی زانو، درد در این ناحیه افزایش می‌یابد و زانو به سختی حرکت می‌کند. در این شرایط استخوان‌ها به جای لغزش روی یکدیگر، به هم ساییده و له می‌شوند. جراحی زانو باعث می‌شود تا بیمار دیگر دردی در این ناحیه نداشته باشد و زانو در مسیر درست خود به حرکت ادامه دهد. بهبودی کامل پس از تعویض مفصل زانو ممکن است در برخی از بیماران که تخریب مفصلی آنها بسیار شدید است تا چند هفته طول بکشد؛ اما می‌توان برخی از فعالیت‌های معمول خود را به تدریج با بهبودی از سر گرفت. لازم است بدانید که هر چقدر جراح با تجربه‌تر و با تکنیک به‌روزتر و با پروتزهای با کیفیت‌تر جراحی انجام شود، مدت زمان بهبودی هم کاهش می‌یابد.
بر همین اساس مهم‌ترین مزایای انجام عمل تعویض مفصل زانو عبارت‌اند از:
امکان تحرک کامل بدون درد و سفتی مفصل‌ها
برطرف شدن محدودیت حرکتی و بازگشت مفصل به حالت نرمال
جلوگیری از آسیب به سایر مفصل‌های مجاور
اصلاح انحراف و بدشکلی (دفورمیتی) زانو، مانند زانو پرانتزی یا زانو ضربدری
شرکت در فعالیت‌های مختلف روزمره بدون هیچ‌گونه درد
افزایش کیفیت زندگی و سلامت کلی
دلایل اصلی نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو
تعویض مفصل زانو از ساییده شدن غضروف مفصل زانو جلوگیری می‌کند. بسیاری از افرادی که به دلایل مختلف ناشی از فعالیت‌های ورزشی، کهولت سن، آسیب‌های مادرزادی، سبک زندگی غلط، تصادفات و… به دردهای مفصلی در ناحیه زانو مبتلا هستند، در صورت تشدید دردهای خود می‌توانند عمل جراحی زانو را انجام دهند. پزشکان معمولا در صورت درد شدید مفاصل، تحرک محدود و مشکل در حرکت زانو، تورم و التهاب دائمی زانو و سفتی و سخت شدن آنها، به بیماران توصیه می‌کنند مفصل زانوی خود را تعویض کنند.
بر همین اساس مهم‌ترین دلایل نیاز به جراحی زانو عبارت‌اند از:
آرتروز زانو: این عارضه شایع‌ترین دلیل برای جراحی و تعویض مفصل زانو است و معمولا پس از آسیب شدید یا افزایش سن ایجاد می‌شود.
شکستگی استخوان: به ندرت اتفاق می‌افتد؛ اما شکستگی استخوان زانو که باعث آرتریت می‌شود به جراحی نیاز دارد.
مصدومیت‌های شدید ورزشی: ورزشکاران برای بهبود دامنه حرکتی زانو و کاهش درد شدید از این روش درمانی استفاده می‌کنند.
آرتریت روماتوئید یا آرتریت التهابی: در این شرایط غشای اطراف مفصل زانو ضخیم و ملتهب می‌شود و التهاب مزمن با آسیب رساندن به غضروف درد شدیدی را ایجاد می‌کند.
آرتریت پس از ضربه: این نوع آرتریت به دلیل آسیب شدید زانو است. هنگامی که استخوان‌های اطراف زانو می‌شکنند یا رباط‌های زانو پاره می‌شوند، این امر بر عملکرد غضروف زانو تاثیر می‌گذارد.
انحراف زانوی پرانتری یا زانوی ضربدری: در این موارد برای اصلاح دفورمیتی زانو (انحراف) از روش‌های تعویض مفصل زانو یا اوستئوتومی اصلاحی استفاده می‌شود.
مهم‌ترین علائمی که نشان می‌دهند به تعویض مفصل زانو نیاز دارید عبارت‌اند از:
آرتریت شدید
موثر نبودن درمان‌های غیر جراحی
عدم توانایی در انجام فعالیت‌های عادی زندگی به دلیل درد شدید
احساس درد حتی در زمان استراحت
متورم بودن همیشگی زانو
تغییر شکل و فرم زانو
عدم توانایی در راه رفتن طولانی‌مدت
سفتی و خشکی مفصل زانو
کاهش دامنه حرکتی مفصل
مشکل داشتن در بلند شدن از زمین یا صندلی
خم شدن زانو به سمت داخل یا خارج
انتخاب بهترین روش تعویض مفصل زانو بر اساس شرایط بیمار
با وجود تنوع متدهای درمانی برای تعویض مفصل زانو و کاربردهای هر کدام از این روش‌ها، پزشکان برای انتخاب بهترین روش جراحی زانو به سن بیمار، شدت تخریب، شرایط بدنی و بیماری‌های زمینه‌ای او توجه می‌کنند. جراحی تعویض مفصل زانو، هیچ محدودیت سنی برای افراد ندارد. اما معمولا بیشترین بازه‌ی سنی که کاندید این جراحی هستند، افراد بین ۴۰ الی ۸۰ سال می‌باشند. پزشکان برای افراد جوان‌تر اصولا توصیه می‌کنند که از دارو درمانی و فیزیوتراپی استفاده کنند. اگر استفاده از دارو و … بهبودی در مشکلات مفصل بیمار ایجاد نکرد، جراحی بهترین روش درمانی می‌باشد. شما می‌توانید برای دریافت مشاوره‌های تخصصی برای درمان دردهای شدید زانوی خود، از خدمات کلینیک دکتر طاهری اعظم بهره‌مند شوید.
بر همین اساس دو گروه اصلی کاندید اصلی تعویض مفصل زانو هستند:
افرادی که به دلایل مختلف دچار شکستگی یا خُرد شدن مفصل زانو شده‌اند
افراد مبتلا به رماتیسم
طول عمر پروتز زانو چقدر است؟
طول عمر پروتز زانو، ارتباط مستقیمی با تکنیک جراح، تجربه جراح، جنس و کیفیت پروتز و … دارد. با این وجود اگر تمام شرایط به درستی و توسط جراح باتجربه و تکنیک به‌روز رعایت شوند، پروتزهای باکیفیت زانو نزدیک به سه دهه (۳۰سال) طول عمر دارند و بدون هیچ مشکلی به کارشان ادامه می‌دهند.
بر همین اساس لازم است قبل از اقدام به تعویض مفصل زانو، حتما با دکتر متخصص صحبت کنید تا ببینید بهترین راهکار برای درمان دردهای شدید ناحیه زانوی شما چیست؟ در ادامه به عوامل موثری اشاره می‌کنیم که در افزایش طول عمر پروتزها و ماندگاری کیفیت جراحی زانو نقش دارند.
متعادل نگه داشتن وزن بدن
فعالیت های ورزشی منظم
کیفیت پروتز زانو
مراقبت‌های بعد از تعویض مفصل زانو
پس از انجام عمل جراحی زانو، ممکن است انتظار داشته باشید که به حالت نرمال و بدون درد برگردید. این موضوع اتفاق می‌افتد؛ اما کاملا به روند درمان و مراقبت‌های پس از آن بستگی دارد. بااین‌حال پزشکان برای بهبود روند درمانی و طی شدن موفقیت‌آمیز دوره نقاهت، نکاتی احتیاطی را در نظر می‌گیرند تا بتوانید در مدت‌زمان کوتاه‌تری فعالیت‌های روزمره را انجام دهید.
بیماری که جراحی تعویض مفصل زانو انجام می‌دهد، بسته به میزان پیگیری و پاسخ به توانبخشی، حدودا یک روز در بیمارستان بستری می‌شود. بنابراین بعد از این مدت و تا زمان رسیدن به بهبودی کامل باید نکات مراقبتی را رعایت کند.
بر همین اساس برخی از مهم‌ترین نکات مراقبتی بعد از عمل جراحی زانو عبارت‌اند از:
حرکت سریع: پس از مرخص شدن بهتر است بنشینید و یا با عصا و واکر راه بروید.
ایجاد فشار: استفاده از جوراب‌های کشسان بر روی ساق پا، باعث آزاد شدن هوای پاها می‌شود. این فرایند به جلوگیری از تجمع خون در رگ‌ها و عدم تشکیل لخته خون کمک می‌کند.
مصرف داروهای رقیق‌کننده: ممکن است متناسب با میزان فعالیت و مدت‌زمان بهبودی، چند هفته بعد از عمل به داروهای رقیق‌کننده خون نیاز داشته باشید.
انجام تمرینات تنفسی: برای افزایش سطح فعالیت‌های خود نیاز دارید که تمرینات مکرر تنفسی انجام دهید.
مصرف داروهای خاص: استفاده از مکمل‌های آهن به بهبود زخم و قدرت عضلانی کمک می‌کند.
عدم فشار به زانو: خم نشدن و بلند نکردن وسایل سنگین برای چند هفته اول باید رعایت شود.
عدم ثابت ماندن به‌مدت طولانی: این کار مچ پا را متورم می‌کند.
انتخاب مکانی مناسب برای استراحت: محلی را انتخاب کنید که نیاز زیادی به بالا و پایین رفتن نداشته باشد.
استفاده از صندلی ثابت: برای نشستن باید از یک صندلی ثابت استفاده کنید.
توجه به روش صحیح استحمام: برای دوش گرفتن حتما باید در حالت نشسته باشید.
انجام فیزیوتراپی بعد از جراحی زانو یک اصل مهم برای بهبودی است
بسیاری از بیماران فکر می‌کنند با انجام عمل تعویض مفصل زانو می‌تواند فورا به زندگی عادی برگردند. درصورتی‌که نقش فیزیوتراپی را در این بین نادیده می‌گیرند. بعد از انجام عمل، فیزیوتراپیست نکات مهم و تمرینات کاربردی را به شما آموزش می‌دهد تا متناسب با وضعیت شما، برنامه توانبخشی ورزشی تنظیم شود. البته در ابتدای شروع تمرین‌ها احساس کمی درد طبیعی است؛ به همین دلیل در کنار فیزیوتراپی باید داروهای مسکن تجویز شده را نیز مصرف کنید تا بتوانید این تمرینات ورزشی را به‌صورت منظم انجام دهید.
نوشته تعویض مفصل زانو اولین بار در مجله پزشک برتر. پدیدار شد.